Op dit moment begeleid ik een jonge coachee van begin twintig. Hij is na zijn afstuderen aan de slag gegaan in een baan waar hij voor is opgeleid. Maar nu, een jaar verder, blijkt hij dit niet leuk te vinden. De inhoud van het werk is een groot energielek en het feit dat hij het werk waarvoor hij is opgeleid niet leuk vindt, levert veel stress op. Daarom is het tijd voor iets anders. Maar wat dan? Want nu moet hij wél echt goed kiezen.
Een gevoel van falen ligt op de loer. De opleiding was toch leuk? En het werk sluit hier perfect op aan. Waarom bevalt dat dan niet? Studiegenoten die ongeveer hetzelfde zijn gaan doen, hebben het wel naar hun zin. Heb ik dan verkeerd gekozen? Misschien op de opleiding al? Heb ik het niet voldoende de kans gegeven? Had ik dingen anders aan moeten pakken in mijn werk zodat het leuker geweest zou zijn? Hoe dan ook, ik ben niet gelukkig, dat ligt vast aan mij.
Maakbaarheidsideaal
Zo’n denkwijze is onderdeel van het maakbaarheidsideaal. Het idee dat je geluk of succes zelf volledig in de hand hebt. Dat er de mogelijkheid is om altijd gelukkig te zijn, wanneer je er maar hard genoeg voor werkt of de juiste dingen doet. Het grote risico hiervan is dat je daarmee ook impliceert dat je het volledig aan jezelf te wijten hebt als je níet gelukkig bent.
Het is een overtuiging die ten grondslag ligt aan veel loopbaanvragen. Je brengt namelijk een groot deel van je tijd door met werken en er zijn eindeloos veel opties: welk werk je doet, hoe, waar en hoeveel je dat doet. Zeker in de huidige arbeidsmarkt. Daarmee lijkt werk één van de meest veranderbare en maakbare factoren in je leven. De wens om dat ‘maakbare’ dan ook perfect te maken is inherent. Dat uit zich soms in haast in het ‘oplossen’ van hun ‘probleem’. Het nú willen weten. In een vraag om ‘concrete handvatten’ zodat er gehandeld kan worden. Of juist in een passiviteit, lamgeslagen door de enormiteit van de keuze-opties en het gewicht van de beslissing. Er hangt immers nogal wat vanaf!
Ik vind het daarom vaak waardevol om in gesprek met elkaar te kijken of je vraag wel echt een loopbaanvraag is. De ontevredenheid of onrust kan zich daar met name uiten, maar wat is de behoefte die eronder ligt? Is het terecht of logisch dat de vervulling van die behoefte uit je werk moet komen? Of kan dat ook op een andere manier? Zo kan een gevoel van verbinding ook ontstaan door onderdeel te zijn van een hechte sportclub. Je wens voor zelfontplooiing bevredigd worden door een (niet-werkgerelateerde) cursus te volgen. Of iets bijdragen aan de maatschappij door je in te zetten als vrijwilliger.
Daarnaast kan je je afvragen of echt álles van jou afhangt. Begrijp me niet verkeerd, ik ben absoluut voorstander van verantwoordelijkheid nemen, van je kansen optimaliseren. Door bepaalde acties te ondernemen kan je de waarschijnlijkheid van een gebeurtenis vergroten. Proactiviteit helpt echt enorm. Maar je hebt niet overal invloed op, zelfs niet op je werk. Niet 100%. Er zijn zaken als concurrentie, verwachtingen van leidinggevenden, gewoonten van HR-managers, bedrijfscultuur, historie en meer. Een leidinggevende kan vertrekken, een beursgang zorgt voor interne veranderingen, we worden getroffen door een pandemie waardoor we allemaal thuis moeten werken, jij of iemand in je omgeving wordt ziek of je ontmoet een nieuwe liefde waarvoor je verhuist. Werk is onderdeel van het leven, en dat heeft nog wel eens verrassingen voor ons in petto.
Er zal dus altijd een element van niet weten, van on-zekerheid blijven bestaan. Terwijl het juist vaak het weten is waar we naar op zoek zijn, zodat we kunnen handelen en bepaalde uitkomsten kunnen verwachten. Maar het is geen waterdicht als-dan verband. Juíst omdat werk en leven steeds meer met elkaar verstrengeld zijn en het leven zich niet laat ‘maken’. Dat vind ik juist het mooie.
Het ritme van het (werk)leven
Zo zit er een natuurlijk ritme in het leven, dat ook in werk erg meespeelt. Je levensfase (en daarmee samenhangend levenservaring) houdt nauw verband met jouw beleving van werk en je persoonlijke ontwikkeling. Als twintiger zit je in de leerfase. Je leert wat wel en niet bij je past door te doen. Daar horen ook verkeerde keuzes bij, net zoals de eerder beschreven coachee heeft gemaakt. Straf jezelf daar niet gelijk op af. Kijk met mildheid en sterker nog, schat ze op waarde. Je wint er in deze fase bij om je breed te oriënteren en je te richten op korte termijn successen. Als dertiger ga je je binden. Niet alleen aan werk, maar ook aan zaken als een partner, een plek en een bepaalde levensstandaard. In je veertiger jaren komen veel dingen weer op losse schroeven te staan. Zo ook voor een dame die bij mij kwam omdat ze erg onrustig was in haar werk. Ze had bij de organisatie waar ze inmiddels 15 jaar werkt verschillende rollen gehad, maar desondanks had ze het gevoel dat er meer uit te halen was. Ze wist alleen niet wat en hoe. Zekerheden zijn in deze fase ineens niet meer zo vanzelfsprekend. Het gevoel dat als je nog een carrièreswitch wilt maken, dat je het nu moet doen. De materiële zaken zijn veiliggesteld, dus wat blijft er dan nog over? Vaak ga je je waarden opnieuw prioriteren. Dat bleek ook bij deze dame het geval. Ze bleek beter op haar plek te zitten dan gedacht en heeft voor zichzelf weer scherp wat ze belangrijk vindt en welke keuzes daarbij horen. Een switch in werk hoorde daar in haar geval niet bij. Vanaf vijftig kom je meestal in rustiger vaarwater. Je boogt op je senioriteit en de kwaliteiten die dat biedt ten opzichte van je (jongere) collega’s. Je weet goed wat je wel en niet wilt en kunt daardoor kiezen voor kwaliteit.
Het klinkt logisch, maar voelt zeker niet altijd zo. Zelf kreeg ik na mijn opleiding tot psycholoog bij verschillende sollicitaties te horen “dat ik eerst maar eens wat levenservaring moest gaan opdoen”. Ik heb me toen het hoofd gebroken over hoe ik aan die eis kon voldoen zodat ik wel aangenomen zou worden. Uiteindelijk ben ik nog verder gaan studeren en is psychologie op een zijspoor geraakt. Toen ik midden twintig was, werd door een coach gesuggereerd dat coaching mij weleens op het lijf geschreven zou kunnen zijn. Toch was er nog ruim 5 jaar, verschillende werkgevers en een ontslagronde voor nodig voor ik de sprong waagde, terug naar mijn oude liefde. Heb ik daar spijt van dat ik het niet eerder heb gedaan? Nee, eigenlijk niet. Mijn keuze viel niet geheel toevallig samen met een fase in mijn leven waarin ik moest herijken wat voor mij belangrijk was. Maar ook waarin ik kon putten uit eerdere leuke en niet-leuke ervaringen (mijn eindelijk opgedane levenservaring😉). Ik denk oprecht dat mijn keuze daarom met meer liefde en aandacht gemaakt is dan daarvoor het geval zou zijn geweest.
Wat ik maar wil zeggen is, je kunt ontzettend veel doen om je werkgeluk een zetje in de goede richting te geven. Dat is eigenlijk altijd winst. Of dat je nu investeert in zelfinzicht, je kansen en omstandigheden optimaliseert of op je gevoel leert te vertrouwen. Wie zaait, zal oogsten. Maar zelfs dan blijven sommige zaadjes (in eerste instantie) op de aarde liggen bij een regenbui, en andere zinken erin en schieten wortel. Je weet nooit van tevoren welke dat zijn, want de omstandigheden spelen een belangrijke rol. Dus geef absoluut vorm aan wat jou gelukkig maakt. Neem de touwtjes in handen. Want je loopbaan en werkgeluk heeft een hele grote invloed op je leven. Maar laat vooral ook ruimte voor de invloed van het leven op je loopbaan.
Beeld: reel van @thecoolhunter
Muziek: Peter Roe – Last reunion (Epicmusicvn Series)
Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen? Volg EmmaCoach op LinkedIn.